Kurum, Birleşmiş Milletler bünyesinde uluslararası sağlık çalışmalarını yürütmekle sorumludur. İkinci Dünya Savaşının sonunda tarih 1945, San Francisco’da (ABD) Birleşmiş Milletler Konferansı esnasında Çin ve Brezilyalı temsilciler “Uluslararası Sağıl Örgütü” fikrini gündeme getirdiler. Aslında BM üst yönetimi, dünyadaki barışın ve sükunetin sağlanması için genel ölçekli bir sağlık kuruluşunun varlığının eksikliğini hep tartışmıştı.

Bu örgütün kurulması için BM Ekonomik ve Sosyal Konseyi, bu örgütün kurulması için çalışmaları Belçikalı Prof. Dr. Rene Sard başkanlığında bulunan 15 kişilik bir teknik ekibe verdi. Bu teknik ekip kısa sürede kurulacak olan örgütün gündemini saptamış, kurulacak olan örgüt için hukuksal altyapı ve Anayasal taslağı alarak örgüt için gerekli tüm yol haritaları ve alınacak kararları belirlemişti. Örgütün, 19-22 Temmuz tarihlerinde New York’da düzenlenen “Uluslararası Sağlık Konferansı” sırasında; BM üyesi olan 51 ülkenin delegeleri, Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO), Uluslararası Halk Sağlığı Bürosu (OIHP-Paris), PAHO, Kızılhaç, Dünya İşçi Sendikaları Federasyonu ve Rockefeller Vakfı temsilcileri tarafından Anayasası oluşturulmuştur.

Üzerinde mutabakata varılan Dünya Sağlık Örgütü Anayasası toplam 61 ülkenin temsilcisinin onayı ile birlikte 22 Temmuz 1946 tarihinde imzalandı. Fakat Dünya Sağlık Örgütü’nün faal olabilmesi için, Anayasanın en az 26 üye ülke tarafından kabulü şarttır. Bu kabul aşamasının atlatılması sırasında örgütün görevini bir “Ara Komisyon” üstlenecektir. Ara dönem tahmin edilenin aksine uzun sürmüş ve Ara Komisyon toplam iki yıl, örgütün görevlerini üstlenmiştir. Yugoslav uyruklu olan Prof. Dr. Andrija Stampar tarafından yönetilen Ara Komisyon, Anayasanın 26 ülke tarafından onayı ile birlikte 7 Nisan 1948 tarihinde görevini tamamlamıştır. Böylece resmi olarak Dünya Sağlık örgütü Anayasası, 7 Nisan tarihinde meşrulaşmıştır. Ayrıca bu tarih her yıl “Dünya Sağlık Günü” olarak tüm dünyada kutlanmaktadır.

Ara Komisyon Prof. Dr. Stampar başkanlığında son olarak, 24 Haziran 1948 yılında toplanması kararlaştırılan Genel Kurul için tüm hazırlıkları tamamladı. Dünya Sağlık Örgütü, Genel Kurulu bir aylık çalışma periyotu için İsviçre’nin Cenevre kentinde bulunan BM Sarayında 48 ülkenin delegeleri ile toplandı. Genel Kurul (Asamble) bir aylık çalışmasını tamamladığında üye sayısı 55’e yükselmişti. Genel Kurul tarafından örgütün çalışmaları yürütüldüğü esnada kurulun başkanlığında Kanada menşeli olan Dr. Brock Chisholm bulunmaktaydı. Chisholm’ün Direktörlüğünde Dünya Sağlık Örgütü yıllık programı, işlevsel elemanlarını ve bütçeyi onaylamış, örgütün en hayati organı olan Yönetim (İcra) Kurulu’nu meydana getiren 18 üye belirlenmiştir. Ayrıca ilk Genel Kurul toplantısı sırasında Ulusla Hükümetler ve Dünya Sağlık Örgütü arasındaki karşılıklı iletişim ve eşgüdümü sağlamak amacıyla Bölge Ofisleri fikri ortaya atılmıştır. Örgüte bağlı olarak Doğu Akdeniz, Batı Pasifik, Güneydoğu Asya, Afrika, Amerika ve Avrupa Bölge Ofisleri kurulmuştur. Mayıs 2000 yılı itibariyle Dünya Sağlık Örgütü, 191 üye ülke ve 2 ortak ülke ile çalışmalarını sürdürmeye devam etmektedir.

    Dünya Sağlık Örgütü; Genel Kurul (Asamble), Yönetim Kurulu ve Sekreterya (Genel Merkez, Bölge Ofisleri ve Ülke Temsilcilikleri)’dan oluşmaktadır.

1. Dünya Sağlık Örgütü Genel Kurulu (Asamble): Örgüte üye olan devletlerin temsilcileri tarafından oluşturulan bu yapı her yıl Mayıs ayında bir kere toplanır. Genel Kurul, örgütün en yetkili organı olarak İsviçre (Cenevre) odaklıdır. İlgili kurul, örgüt namında sağlık ile ilgili sözleşmeler ve antlaşmalar yapabilir, uluslararası kamuoyunda uyulması gerekilen standart ve kurallar belirleyebilir. Bunların yanı sıra Genel Kurul:

1.Örgütün politikasını belirlemek,

2.Yönetim Kuruluna üye verecek ülkeleri seçmek,

3.Genel Müdürü seçmek,

4.Örgütün mali politikasının denetlemek,

5.Bütçeyi gözden geçirip onaylamak,

6.Örgütün çalışması için gerekli olabilecek komisyonları kurmak.

1. Yönetim Kurulu: Bu kurulun üyeleri, Genel Kurul tarafından üç yıl görev süresince seçilir. Normalde 30 üye ülkenin temsilcilerinden oluşan kurul her yıl bunların 1/3 oranında üye olarak revizyona gidilir. Süresi dolan kurul üyesi tekrar seçilebilir. Kurul her yıl iki defa toplanır. Yönetim Kurulu’nun başlıca görevleri şunlardır:
   1. Genel Kurul tarafından alınan kararları yerine getirmek,
   2. Genel Kurul’un gündemini belirlemek ve yıllık çalışma planı sunmak, uygun gördüğü ve gerekli konularda önerilerde bulunmak,
   3. Örgütün bazı müdahale gerektiren konuların inisiyatif kullanmak,
   4. Genel Kurul tarafından kendisine çizilen görev ve yükümlülükleri yerine getirmek,
   5. Genel Müdür’ün isteği üzerine gerekli görülen çeşitli alt birimler (komisyonlar) oluşturmak.
2. Sekreterya: Genel Müdür kontrolünde bulunan bu organ, örgütün gerekli gördüğü teknik ve idari elemanlarından oluşmaktadır. İlgili birimin Genel Müdürü, Genel Kurul, Yönetim Kurulu ve Örgütün düzenlenen tüm konferanslarında doğal katılımcısıdır. Bu yetkileri vekalet yoluyla başkasına devredilebilir. Birimi oluşturan personeller, Genel Müdür tarafından Genel Kurul tarafından belirlenen kurallara uyularak atanır. Personel seçimi, oldukça geniş bir coğrafi dağılım, seçilen elemanın dürüstlüğü ve uluslararası alandaki etkinliği göz önüne alınmalıdır.

Genel Kurul ve bağdaşığı olan Yönetim kurulu, örgüt hakkında herhangi bir konu hakkında genel, yerel, teknik veya özel konferanslar düzenleyebilir. Bu tip konferanslarda yabancı devlet temsilcilerinin yanı sıra, Uluslararası örgütlere ait kuruluş ve delegelerin varlığı da çok önemli bir kısastır.

Öncelikle örgütün bölgesel düzenlemesinin yapılması için Genel Kurul tarafından belirlenmektedir. Bu bölge örgütlerinin kurulması, üye ülkelerin çoğunluk kararı ile oluşturulduğu gibi aynı bölgede birden fazla örgütün kurulması olası değildir. Kurulan bölge örgütleri, Dünya Sağlık Örgütü için hayati önem taşımakta, kendi içlerinde ise Bölge Komitesi ve Bölge Ofisi olarak iki birime ayrılmaktadırlar.

Bölge Komiteleri, bölgede bulunan üye ülkelerin temsilcilerinden oluşturulur. Bu komiteler kendi tüzüklerini hazırlamak, kabul etmek ve bu kurallara riayet etmekle yükümlüdürler. Bu görevlerin yanı sıra Bölge Komitelerinin görevleri şunlardır:

1.Bölge Ofisinin çalışmalarını denetlemek,

2.Bölgesel problemlerle ilgili çözüm önerileri sunmak,

3.Teknik anlamda toplantılar yapmak, örgütün kuruluş amacına uygun olarak çalışmalar yürütmek ve Bölge Ofisine yol gösterici olmak,

4.Gerekli hallerde diğer uluslararası kuruluşların bölgedeki bağdaşıkları ile işbirliği içinde hareket etmek,

Bölge Ofisi, Genel Kurul kontrolünde ve Genel Müdür yönetiminde, bölge komitesinin idari koludur. Bölge Ofisi, Genel Kurul ve Yönetim Kurulunun kararlarının uygulanmasından sorumludur. Bölge Ofisi içinde yer alacak personel, Genel Müdür ve Bölge Müdürünün ortak bir kararı ile atanmaktadır. Bölge Ofisi’nin coğrafi kapsamına göre bir yada birkaç ülke, alan temsilcisi ataması yapılabilir.

1.Avrupa Bölge Ofisi (EURO-Regional Office for Europe):  İilgili bölgenin çalışma merkezi, Danimarka’nın Kopenhag kentidir. Örgütün bu Bölge Ofisine bağlı ülkeler şunlardır:

-   Arnavutluk-Hollanda-Tacikistan,

-   Estonya-Makedonya-Moldavya,

                                    -   Bosna Hersek-Hırvatistan-Türkmenistan,

-   Gürcistan-Ermenistan-Azerbaycan,

-   Sırbistan-Özbekistan-İzlanda,

-   Avusturya-Lüksemburg-İngiltere,

-   Almanya-Macaristan-Kırgızistan,

-   Belçika-Malta-Kazakistan,

-   Bulgaristan-Monako-Türkiye,

-   Beyaz Rusya-Norveç-Slovakya,

-   Çek Cumhuriyeti-Romanya-Rusya,

-   Danimarka-Polonya,

-   Fransa-Portekiz,

-   Finlandiya-Letonya,

-   İsrail-Litvanya,

-   İtalya-Yunanistan,

-   İrlanda-Ukrayna,

-   İspanya,Slovenya,

-   İsveç.

 

2.Doğu Akdeniz Bölge Ofisi (EMRO- Regional Office for Eastern Mediterranean): Bölgenin çalışma merkezi, Mısır’ın İskenderiye kentindedir. Örgütün bu Bölge Ofisine kayıtlı ülkeler şunlardır:

-Afganistan-Ürdün,

-Bahreyn-Kuveyt,

-Kıbrıs-Lübnan,

-Cibuti-Libya,

-Mısır-Fas,

-İran-Umman,

-Irak-Pakistan,

-Yemen-Katar,

-Suudi Arabistan-Somali,

-Sudan-Suriye,

-Tunus-Birleşik Arap Emirlikleri.

 

3.Afrika Bölge Ofisi (AFRO- Regional Office for Africa): Ofisin çalışma merkez Kongo’nun Brazzaville kentindedir. Örgütün bu Bölge Ofisine bağlı çevre ülkeler şunlardır:

-Cezayir-Gabon,

-Angola-Gambiya,

-Benin-Gana,

-Botswana-Gine,

-Burkine Faso-Gine Bissau,

-Burundi-Kenya,

-Kameron-Lesotho,

-Capo Verde-Liberya,

-Çad-Malavi,

-Comoros-Mali,

-Kongo-Moritanya,

-Cote d’ İvoire-Mauritus,

-Ekvator Ginesi-Mozambik,

-Etyopya-Namibya,

-Madagaskar-Nijer,

-Nijerya-Senegal,

-Sierra Leona-Seyşel Adaları,

-Güney Afrika-Sao Tome ve Principe,

-Swaziland-Uganda,

-Togo-Zimbabwe,

-Birleşik Tanzanya Cum.-Orta Afrika Cumhuriyeti.

 

4.Amerikan Bölge Ofisi (AMRO- Regional Office for the Americas): Ofisin çalışma merkezi olan Washington seçilmiştir. Örgütün bu Bölge Ofisine bağlı olan kayıtlı ülkeler şunlardır:

-ABD- Antinoua ve Barbuda,

-Arjantin-Dominik Cumhuriyeti,

-Bahama Adaları-Ekvador,

-Barbados-Saint Kitts ve Nevis,

-Belize-Saint Vincent ve Grenadines,

-Bolivya-Trinidad ve Tobago,

-Brezilya-El Salvador,

-Kanada-Guatemala,

-Kolombiya-Guyana,

-Kosta Rika-Honduras,

-Küba-Jamaica,

-Meksika-Nikaragua,

-Diminica-Paraguay,

-Peru-Saint Lucia.

 

5.Güney-Doğu Asya Bölge Ofisi (SEARD-Regional Office for South-East Asia): Ofisin çalışma merkezi Hindistan’ın Yeni Delhi kentinde bulunmaktadır. Örgütün bu Bölge Ofisine bağlı olan kayıtlı ülkeler şunlardır:

-Bangladeş-Endonezya,

-Bhutan-Maldiv Adaları,

-Hindistan-Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti,

-Moğolistan-Nepal,

-Myanmar-Sri Lanka,

-Tayland.

 

6.Batı Pasifik Bölge Ofisi (WPRO-Regional Office for the Western Pacific): Ofisin çalışma merkezi, Filipinlerin Manila kentinde bulunmaktadır. Örgütün bu Bölge Ofisine kayıtlı olan ülkeler şunlardır:

-Avusturalya-Fiji,

-Kamboçya-Japonya,

-Çin-Malezya,

-Cook Adaları-Solomon Adaları,

-Filipinler-Marshall Adaları,

-Singapur-Papua Yeni Gine,

-Samoa-Brunei Darussalam,

-Kiribati-Mikronezya Federatif Devletleri,

-Tonga-Laos Demokratik Halk Cumhuriyeti,

-Viet Nam-Vanuatu,

-Yeni Zelanda-Tokeleau,

-Kura Cumhuriyeti.

1. Uluslararası düzeyde yapılan sağlık çalışmalarında örgüt en üst düzeyde görev almaktadır,
2. Birleşmiş Milletler, sağlık alanından uzman kuruluşlar, meslek örgütleri, hükümetlere bağlı sağlık kuruluşları ve benzeri kuruluşlarla işbirliği sağlamak,
3. Karşı taraf ile ilgili bir talep olduğu takdirde hükümetlerin sağlık hizmetlerinin geliştirilmesine yardımcı olmak,
4. Talep doğrultusunda hükümetlere teknik olarak acil yardım sağlamak,
5. İşgal altında bulunan yada yabancı bir ülkede sığınmacı statüsünde bulunan özeli gruplara, Birleşmiş Milletler’in isteği doğrultusunda sağlık hizmetleri sunmak,
6. Epidemiyolojik ve istatistiki veri, bilgi toplamak, bu amaçla düzenleme yapmak,
7. Epidemik ve endemik hastalıkları ortadan kaldırılması ya da kontrolü için gereken çalışmaları yönlendirmek, teşvik etmek,
8. Kazalardan, afetlerden doğan hasarları azaltmak için ilgili uzman kuruluşlarla işbirliği içinde çalışmak,
9. Beslenme, barınma, boş zamanları değerlendirme, sağlığın korunarak geliştirilmesi, iş ortamının sağlık koşulları, çevre sağlığı gibi konularda uzman kuruluşlarla işbirliği geliştirmek,
10. Sağlık alanında çalışmalar yürüten bilimsel ve mesleki kuruluşlar arasındaki işbirliğini geliştirmek,
11. Uluslararası düzeyde, sağlık konularında anlaşmalar, sözleşmeler, düzenlemeler yapmak ve önerilerde bulunmak,
12. Ana-çocuk sağlığı düzeyini geliştirmek, bunların sürekli olarak yenilenen çevre koşulları ile tam bir uyum için yaşama olanağını sağlayabilmek,
13. Ruh sağlığı dalında insanlar arasındaki ilişkileri düzenlemeye yönelik çalışmaları desteklemek,
14. Sağlık alanında yapılan bütün çalışmalara mali olarak veya bilgi olarak destek olmak ve yol göstermek,
15. Tıp ve sağlık alanında görev alan mesleki dalların eğitilmesi ve geliştirilmesine yönelik standartları geliştirmek,
16. Kamu sağlığı, hastane hizmetleri ve sosyal güvenliği de kapsayacak şekilde, koruyucu ve tedavi edici hizmetlere ilişkin yönetsel, sosyal ve teknik konuları incelemek,
17. Sağlık konularında gerekli bilgi, danışmanlık ve benzeri veri yardımlarında bulunmak,
18. Tüm Dünya halklarını sağlık konusunda bilinçlendirmek ve uyarmak,
19. Özellikle hastalıkların, ölüm nedenlerinin ve sağlıkla ilgili yöntemlerin uluslararası sınıflamasını yapmak, değişen şartlara göre bu bilgileri ve yöntemleri revize etmek,
20. Tanı yöntemlerini olduğunda çabuk geliştirmek ve anlık müdahaleyi çabuklaştırmak,
21. Besinler, biyolojik maddeler, farmasötik ürünlere ilişkin uluslararası standartları geliştirmek, bunların kabul görmesini sağlamak,
22. Örgütün amaçlarına ulaşması için gereken önlemleri almak.

Dünya Sağlık Örgütü sadece tek kaynaktan ekonomik destek görmemektedir. Bu ekonomik kaynakların yarısı, üye ülkelerden alınan aidatlardan oluşmaktadır. Bu aidatlar üye ülkenin bütün ekonomik özellikler ve çeşitli özelliklerine göre indekslenir ve her yıl değiştirilir. Ödemeler ABD Doları yada İsviçre Frangı ile yapılmaktadır. Ve hiçbir ülke toplam bütçenin %33’ünden fazlasını veremez.

Üye ülkelerden alınan aidatların yanı sıra, fonlardan elde edilen başka bir bütçe daha bulunmaktadır. Bu fonlar, özel kuruluşlar, vakıflar, yardım kuruluşları, gönüllü kuruluşların yanı sıra Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP), Birleşmiş Milletler Nüfus Faaliyetleri Fonu (UNFPA), UNİCEF gibi kurum ve kuruluşlar da kendi ilgi alanlarına giren konularda Dünya Sağlık Örgütüne katkıda bulunmaktadırlar.