Ayastefanos Rus Abidesi
Rus Savaş Abidesi, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda ölen Rus askerlerinin anısına yaptırılmış mimari yapıdır. Şenlikköy Mahallesi’nde Galitari’da yapıldığı bilinen anıt, bugün yerinde değildir.
Anıtın yapılma nedeni görünüşte oldukça makul ve insancıldı. Savaş sırasında yaşamını yitiren 5.000 civarında Rus askeri çok dağınık bir biçimde ve çeşitli mezarlıklarda gömülmüştü. Bunların gözetimi ve bakımı zor, hatta olanaksızdı. Rus hükümeti soruna çözüm olarak dini gerekler için bir şapel eşliğinde mezarları bir kemik gömütlüğünde birleştirmek isteğindeydi. Anıt, Osmanlı Devleti tarafından Rus Devletine savaş tazminatı olarak yapılmıştı. Yapımına 1895’te başlanan anıt ise önerinin amacını aşan bir biçimde ve boyutta gerçekleşti. Aslında Rus hükümetince istenen, Rus Zaferini simgeleyen bir anıtın dikilmesi idi. Dikilen anıt ise, II. Abdülhamit’in itirazı üzerine varılan bir uzlaşmanın sonunda kabul edilen haliydi.
Aslında Ruslar, Osmanlı-Rus savaşı sonunda İstanbul’a doğru ilerleyişlerinde vardıkları en ileri nokta olan Yeşilköy’de bu olayın anısına bir zafer anıtı dikmek istemişlerdi. Bu yüzden de anıtın yapımı iki devlet arasında uzun çekişme ve tartışmalara neden oldu, daha sonra uzlaşmaya varıldı. Bunun üzerine Rus hükümeti harekete geçti, bugünkü Yeşilköy civarında, Florya yakınlarında bulunan Şenlikköy de (eski adı Galitaria) Barutçubaşılar’a ait arazinin bir bölümü satın alınarak, derhal inşaat hazırlıklarına başladı.
Anıt, Rusya’nın İstanbul’daki askeri ataşesi Albay Peçkov tarafından belirlenen prensipler çerçevesinde Rus mimar Bozarov tarafından tasarlanıp yapılmıştı. Ayastefanos (Yeşilköy) Rus Anıtı, kare plan taşıdığı soğan kubbeli piramidal bir kuleyle tamamlanan bir yapı olarak tasarlanmıştı. Geniş merdivenlerle ulaşılan birinci platformda, görkemli giriş kapısı bulunmaktaydı. İç içe yarım daire kemerli ve ortasında muhtemelen metal bezemeli kapısı olan girişin üstünde ve iki yanında aziz figürlerinin bulunduğu panolar yer alıyordu. Girişin iki yanından yükselen merdivenlerle ulaşılan ikinci platformda yine yarım daire kemerli ve ortası metal bezemeli bir bölüm daha vardı. Bu platformların oluşturduğu ilk bölüm, masif görünümlü ve Romanesk-Bizans karışımı, hatta kale benzeri askeri görünümlü bir tasarımdı. Kolonların taşıdığı ve alttan ayrılıp yükselen üst kesim ise belirgin Neo-Slav karakterdeydi. Çan kulesi işlevi de gören bu bölüm, yeşil renkli parlak bir malzemeyle inşa edilmişti.
Anıtın bulunduğu cadde Manastır Caddesi olarak geçmekteydi, bugün ise caddenin ismi Cumhuriyet Caddesi olarak değişmiştir. Anıtın etrafında ciddi bir peyzaj mevcuttu, anıttan eski adı ile Galitaria köyüne kadar olan kısımda tamamen üzüm bağları ekiliydi. Eski adı ile Galitari, şimdiki ismi ile Şenlikköy hayvancılık ve bağcılık ile meşhur bir Rum köyüydü, köyde Ruslar ile ilgili anlatılan bir hayli hikâye vardır.