İspanya İç Savaşı, 17 Temmuz 1936- 1939 yılları arasında İspanya’da karşılıklı memnuniyetsizliklerin sebep olduğu cumhuriyetçi ve milliyetçi taraflar arasında çıkan iç savaştır. 16 Temmuz 1936 tarihinde General Mola, General Goded ve General Francisco Franco “Cumhuriyetçi Halk Cephesi” yönetimine karşı isyan başlatmasıyla başlayan iç savaş 3 yıl sürmüştür ve bilançosu çok ağır olmuştur. 600.000 insan hayatını kaybetmiştir.
İsyanın odak noktasının kırsal kesimler olmasının sebebi isyanın daha kolay şekilde yayılabilmesidir. Franco ve destekçileri, Afrika’da bulunan ordular ve asillerle birleşmiş, Almanya’nın da desteğini alarak ile İspanya’ya geçmişlerdir. Cumhuriyetçilerin ellerinde bulunan donanma ordusu pek yeterli olmadığı için Almanya’ya karşı savaşmayı göze alamamıştır. İspanya‘ya geçen Franco birlikleri ilk olarak Sevilla’yı ele geçirmişlerdir. Madrid’e doğru ilerledikçe geçtikleri yerleşim alanlarını ve şehirlerdeki insanları katledip, evleri yakıp yıkmışlardır. Bask’ların milliyetçi güçlerin baskısı altına girmesi ve giderek başkent Madrid’e yaklaşması cumhuriyetçileri korkutmuştur. Bunun üzerine Fransa ile İngiltere’den yardım isteyen cumhuriyetçilerin beklentisi gerçekleşmemiz olumsuz cevap almışlardır. Son çare Sovyetlerden yardım istemişlerdir, hatta silah desteği için altın vermelerine karşın Sovyet hükümeti ellerindeki en kullanışsız ve kötü silahları cumhuriyetçilere vermiştir.
Almanya’da Hitler, Franco’nun emrine savaşmak için uçak filoları göndermiştir. Ayrıca 200.000 kişiyi aşan Alman, Arap ve İtalyan orduları isyan bölgesine milliyetçilere destek olmak amacıyla gitmişlerdir. Alman kondor lejyonu hava taktiklerini ve teorilerini denemek için 27 Nisan 1937’de Guernica’yı bombalayarak yok etmiştir. Cumhuriyetçilerin bir talihsizliği vardır ki oda kendi taraftarı olan devletlerin aralarında belli bir konu üzerinde karar alamamaları ve farklı görüşleri desteklemeleridir. Anarşistler kendiliğindenliğe (olağan) inanmışken, Anorko sendikalistler sendikaları, Ortodoks Komünistler, Demokratik Cumhuriyeti, Sosyalistler savaşmayı, Goşistler gerillalara, Troçkistler ise 1917 ruhunu savunmuşlardır. Anlaşıldığı gibi ispanyanın müttefikleri tek vücut olamamışlardır. Fakat her şeye rağmen bu mücadelede faşizme karşı büyük bir savaş verilmiştir. Dış devletler ise cumhuriyetçilere yardım etmeyip faşizm liderlerinin katliam ve yıkımlarını desteklemişlerdir. Alman ve İtalyan uçakları İspanya’daki birçok bölgeyi bombalayarak, tarayarak katletmişlerdir. Hükümetin elinde deneyimli asker kalmamış hepsi karşı tarafa geçmiştir. Cumhuriyetçiler, faşizmi destekleyen Amerika, Almanya ve İtalya’nın yaptıkları tüm silahlı yardımlar karşısında dik duruşlarını bozmadan son nefeslerine kadar onurlarını yok etmeden savaşmışlardır.
1937 yılında iç savaş bütün bölgelere yayılmış ve Cumhuriyetçiler yorgun düşmüştür. Milliyetçiler Galiçya ve Bask bölgesini de almışlardır. Direnişçiler bölünmeye başlamışlardır. Milliyetçiliğe karşı olan toplam 35.000 Alman, İtalyan ve Orta Avrupalı yardıma koşmuş ve istilacı devletlere karşı cumhuriyetçi İspanyanın safında savaşmışlardır. 1938 yılının son günlerinde bu halk kitlesi İspanya’dan ayrılmışlardır. 1938 tarihinde artık cumhuriyetçi hükümet son mücadelelerini vererek, tükenme noktasına gelmiştir. Barcelona ve Madrid arasında sıkışıp kalan hükümet ekonomik anlamda da zorluk çekmeye başlamıştır. Bu arada milliyetçiler sanayi ve maden alanlarını ele geçirmiş, ülkenin kuzeyini istila etmişlerdir. Hükümet giderek daha da alevlenen savaştan yorulmaya başlamış ve bitkin düşmüştür. Anarko sendikalistler ve sosyalistler yok edilmişlerdir. Rusya silah yardımı yapmışsa da bu yeterli olmamış, halk ve hükümet yenilgiyi kabul etmiştir. Barcelona ve Madrid ele geçirilmiş ve ardından direnen herkes kıyıma uğramıştır. Bu kıyımdan, Fransa’ya kaçmayı başarabilen 400.000 kişi kurtulabilmiştir. Mayıs 1939 yılında cumhuriyetçilerin direnişi sona ermiş ve savaşın galibi milliyetçiler olmuştur. Bu zaferin hemen ardından İspanya Cumhuriyeti’nin yerini İspanya Krallığı almıştır. Francisco Franco, Bahamonde galibiyetinin ardından tam 36 yıl İspanya’yı diktatörlük ve faşizmle yönetmiştir. Aynı zamanda kendi yaptığı katliamlar ve insan onuruna aykırı ittifaklar nedeniyle tarihin en sevilmeyen devlet adamlarından biri olmuştur.