Türk cumhuriyeti tarihinin ilk geniş çaplı ayaklanmasıdır. Bu isyanın temelinde iç karşıklığa sebep vermek, hilafeti desteklemek bağımsız bir Kürt devleti kurma düşüncessi esas alınmıştır. İngiliz hükümeti ve sultan Vahdettin destekli olan isyan şeyh saidin idamı ile son bulmuştur.(tobkz: şeyh said isyanı )

gazeteci uğur mumcu kürt-islam ayaklanması adlı kitabında şeyh sait isyanını ingiltere'nin faaliyetleri sonucu olduğunu vurgular. bölgenin petrol bölgesi olduğunu, ingilizlerin bu yüzden kürtlerle çok ilgilendiğini, sevr uygulanmadığı için farklı bir şekilde amaçlarına ulaşma metodu seçtiklerini belirtir. tarihçi mete tunçay ise şeyh said isyanının dış etkenlerden bağımsız olarak geliştiğini, laiklik politikası çerçevesinde yapılan uygulamalara tepki olarak çıktığını belirtir. yani isyan etnisiteden ziyade dini temellidir. bununla birlikte şeyh said isyanı ile türkiye'nin musul'u alma şansını kaybettiğini düşünmüyorum. lozan'daki musul konusunda ciddi tartışmalar sonucunda sonuç alınamadı ve ingilizler bu konunun lozan'ın dışında müzakere edilmesini, yine anlaşmazlık olursa milletler cemiyetinin konuyu ele alması yönünde teklif götürdüler. o dönemde türkiye milletler cemiyeti üyesi değil ingiltere ise kurucu üyelerinden biri. yani milletler cemiyetinden ingiltere aleyhine karar çıkmasını düşünmek iyi niyetlilik olur. şeyh said isyanı musulun alınmasını %20 etkilemişse lozan %80 etkilemiştir. sonuç olarak musul meselesi lozan dışına taşındı ve bir yıl sonra haliç konferansı toplandı. bundan da sonuç alınamayınca milletler cemiyeti'ne taşındı. biz ne kadar o bölgede türk ve müslüman halkın yaşadığını belirtip ısrarla plebisit önersek de ingiltere bu teklife karşı çıktı. şeyh said isyanının nihayetinde ankara anlaşması ile musul meselesi başarı sağlanamadan kapandı.

edit: ekleme.

Bu isyan tamamiyle ingilizlerin petrol bolgesi musul a hakim olma amacini tasir. Kurtleri din ve toprak ile kandirarak hukumeti din karsiti isyanciyi dinci gostermistir ve toprak vaadi ilehalk gaza getirilmistir. Amac hukumetimizi avrupa karsisinda haksiz duruma dusurup musul u bize birakmamaktir. Ve nitekim ataturk musul icin ordu hazirlatmisti bu isyan patlak verince ordu isyana kaydirildi ve musul bu isyan yuzunden elden gitti irak turkiyr ve ingilizler oturdu manda yonetimi kuruldu.

kullanilan adam seyh sait ingiliz oyuncagi

kaybeden turkiyr

kazanan ingiltere olmustur.

Şeyh Said isyanı hakkında çok fazla şüphe etmeye gerek yok aslında çünkü oluşma zamanı herşeyi anlatmaktadır. 100 yıldır dinmeyen bir kar kapısıdır Musul ve Kerkük, ki o zamanlar Dünya üzerindeki tüm petrol kaynaklarının %70'i musul ve kerkükteydi.
Bugün bile ortadoğunun bu hale gelmesi petrol savaşları yüzündense bir Şeyh Said'in çok masum bir şekilde tesadüfen o anda isyan çıkarması ihtimali çok mickey mouse bir hayal olur.
Öte yandan Şeyh Said ile Belçika'daki kürt lobisi tarafından iletişime geçilmesi de farklı bir olgudur. Şeyh said hem dini hem etnik bir karakterdir Avrupalıların Belçika'daki lobiler arasında en uygun olarak gördükleri kişidir.

misak-ı milli den verilen tavizlerin başında musul kerkük vardı ve ne Türkiye musulu almaktan vazgeçecekti , nede ingiltere o bölgeyi verecekti .
ve evet bölgede patlak verecek (dini yada etnik farketmez) bir isyan Türkiye yi oyalar , ingiltere için büyük bir kazanç olurdu .
musulu almak için teskeresi verilmeyen askerler , ingilterenin bölgede sürdürdügü politika sayesinde musula varamadı ve şeyh said isyanını dindirmek ile ugraştı .
gel gelelim şeyh saide , dini vasfıyla ve etnik kimliğiyle bölgede sözü geçen bu adam , hem dini , emde etniği kolayca kullanıp olaydan yıllar sonrasında bile , dini bir isyanmı , etniksel bir isyanmı sorusunu tartıştıran isyan lideri . hem dini , hemde kimligi kullanarak bölgede ingiltere denetiminde büyük bir isyan çıkarmıştır .
isyan ordunun uyguladıgı müdahale ile son bulmuş , şeyh said istiklal mahkemelerinin verdigi kararla asılmıştır .
şeyh said , bedüzzaman said nursi ile çok karıştırılır . fakat bedüzzaman said nursi , müritlerinden oluşan küçük bir atlı birlik ile milli mücadeleye destek vermiş bir insandır.